Fałszywy pełnomocnik

Do skutecznego zawarcia zdecydowanej większości umów funkcjonujących w obrocie gospodarczym nie jest wymagane zachowanie formy szczególnej (kwalifikowanej), którą jest np. forma pisemna lub notarialna. Takie wyższe wymagania narzucone zostały jedynie w odniesieniu do niektórych czynności prawnych, których przedmiot – w ocenie ustawodawcy – jest na tyle istotny, iż przemawia za zachowaniem formy szczególnej (np. umowa zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa, umowa spółki komandytowej, umowa sprzedaży nieruchomości). Względy pragmatyczne skłaniają jednak przedsiębiorców do pisemnego ustalania warunków umowy, nawet jeśli taki wymóg nie wynika z przepisów prawa, w szczególności w przypadku transakcji opiewających na większe kwoty. Czy jednak zachowanie formy pisemnej będzie stanowić dodatkowe zabezpieczenie interesów przedsiębiorcy, jeśli okaże się, że osoba podpisująca umowę w imieniu drugiej strony nie miała stosownego umocowania do jej zawarcia?

Fałszywy pełnomocnik

W myśl art. 103 § 1 k.c., jeśli osoba zawierająca umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania, bądź przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w imieniu której umowa została zawarta. W przywołanym przepisie, regulującym przypadek działania tzw. fałszywego (rzekomego) pełnomocnika, przewidziano istotną zasadę, zgodnie z którą umowa zawarta w opisanych powyżej okolicznościach nie jest automatycznie uznana za nieważną, a jedynie dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej. Oznacza to, że aby taka umowa ostatecznie była ważna i skuteczna (tj. wywoływała skutki prawne z niej wynikające), konieczne jest jej potwierdzenie. Przepisy prawa nie przewidują, w jakim terminie powinno to nastąpić. Jednakże, aby usnąć ryzyko przedłużania się stanu niepewności co do skuteczności zawartej umowy, strona, która nie była reprezentowana przez fałszywego pełnomocnika może wyznaczyć drugiej stronie odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. W razie odmowy potwierdzenia, umowa z mocy prawa stanie się nieważna.

Należy podkreślić, że potwierdzenie zawarcia umowy może nastąpić w każdy sposób, w tym w sposób dorozumiany, co będzie mieć miejsce wówczas, gdy strona, za którą działał rzekomy pełnomocnik, przystąpi do jej wykonywania (np. rozpocznie świadczenie usług na rzecz kontrahenta, zrealizuje płatności wynikające z umowy).