Zadatek a zaliczka – podobieństwa i różnice

Agata Demuth, Partner, kancelaria Schoenherr
Konrad Bisiorek, radca prawny, kancelaria Schoenherr

Podstawową kwestią jest ustalenie która ze stron jest odpowiedzialna za niewykonanie umowy. Oprócz ustalenia powyższego konsekwencje finansowe zaistniałej sytuacji zależą również od znaczenia nadanego przez strony kwocie wpłaconej na pierwszym etapie transakcji, która może być traktowana jako zadatek albo zaliczka. Istotne jest rozróżnienie tych pojęć i prawidłowe posługiwanie się nimi w treści umowy, bowiem są to instytucje znacznie różniące się od siebie.

Zaliczka

Jeżeli strony określiły wpłacaną kwotę jako zaliczkę, wówczas kwota ta powinna zostać zwrócona, jeżeli transakcja nie dojdzie do skutku. Zwrot pieniędzy powinien nastąpić nawet wówczas, gdy to strona wpłacająca zaliczkę jest odpowiedzialna za niepowodzenie transakcji. Zaliczka jest bowiem wyłącznie płatnością na poczet ceny lub przyszłego wynagrodzenia. Podlega ona zatem zwrotowi, jeżeli okazuje się, że takie wynagrodzenie lub cena nie są należne. Celem zaliczki nie jest dyscyplinowanie stron i zagwarantowanie powodzenia transakcji.

Oczywiście, strona poszkodowana może próbować zatrzymać zaliczkę na poczet należnego jej od drugiej strony odszkodowania z tytułu niewykonania umowy i potrącić wzajemne wierzytelności. Musi się jednak liczyć z koniecznością udowodnienia w sądzie faktu poniesienia szkody, jej wysokości oraz związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem drugiej strony a poniesioną szkodą. W przypadku niepowodzenia będzie zobowiązana do zwrotu zaliczki wraz z odsetkami. Możliwe jest również zaliczenie otrzymanej kwoty na poczet kar umownych, o ile takie zostały zastrzeżone w umowie.